Đồ án “Under the Winding Hill - A heritage unveiled- Bên dưới triền đồi: Vén màn di sản” của nhóm tác giả CDH (Bùi Minh Châu, sinh năm 1996), Phạm Nguyễn Gia Huy, Nguyễn Thị Mỹ Duyên, sinh năm 2001) vừa đoạt giải Nhì cuộc thi ý tưởng quốc tế “Tương lai của ngành Kiến trúc - Trao quyền cho Thế hệ kế tiếp trong việc tham gia Thiết kế Đô thị” do Liên minh Kiến trúc sư Quốc tế (UIA) phối hợp với UNESCO tổ chức.
“Vén màn di sản”
Cuộc thi dành cho các kiến trúc sư (KTS) trẻ dưới 35 tuổi, với đề bài đề xuất một không gian có thể coi là “Trung tâm Thông tin Du khách” (Visitor center) cho một Di sản thế giới của UNESCO nằm trong bối cảnh đô thị bất kỳ trên toàn cầu. “Trung tâm du khách/Trung tâm thông tin” được định nghĩa là bất kỳ cơ sở vật chất nào trong hệ thống quản lý di sản tạo điều kiện thuận lợi cho việc diễn giải, tiếp cận và tham quan bền vững các di sản thế giới. Không gian này sẽ giúp cho việc kết nối, tạo ra giải pháp để giải quyết các vấn đề đương đại, đồng thời đóng góp vào các mục tiêu rộng hơn về bảo tồn di sản và phát triển đô thị bền vững. Khi đưa ra ý tưởng của mình, các KTS trẻ sẽ có cơ hội giải quyết các thách thức cụ thể của địa điểm và điều chỉnh các đề xuất của mình theo các mục tiêu tại không gian đó.
Đồ án “Bên dưới triền đồi, vén màn di sản” của Bùi Minh Châu, Nguyễn Thị Mỹ Duyên, Phạm Nguyễn Gia Huy đến từ Thành phố Hồ Chí Minh xuất phát từ mong muốn kể lại một câu chuyện di sản bằng giọng nói mới - nhẹ nhàng, khiêm nhường nhưng vẫn có chiều sâu. Nhóm quyết định chọn quần thể di tích cố đô Huế làm địa điểm đưa ra ý tưởng thiết kế. Thay vì dựng lên một công trình nổi bật giữa di sản, các tác giả tạo nên một trung tâm du khách vừa hiện đại vừa tôn trọng bối cảnh bằng cách ẩn dưới lòng đất, phần nổi phía trên có dáng dấp thoai thoải như một triền đồi. “Triền đồi” không chỉ là một giải pháp hình khối mà còn mang tính biểu tượng: di sản nằm sâu trong lòng đất, trong ký ức và trong sự lặng im. Chúng tôi nghĩ rằng, ứng xử với di sản không phải là “giữ nguyên hiện trạng”, mà là “gợi mở lại”, để di sản tiếp tục sống, tiếp tục kết nối với con người hôm nay, đặc biệt là thế hệ trẻ”, KTS Bùi Minh Châu, Trưởng nhóm thiết kế cho biết.
Đồ án không chỉ đẹp hơn về mặt thẩm mỹ mà còn chắc chắn về tư duy đô thị, kỹ thuật và tính bền vững. KTS Nguyễn Thị Mỹ Duyên chia sẻ: “Trong quá trình làm bài thi, nhóm đã dành nhiều thời gian nghiên cứu kỹ bối cảnh đô thị, giá trị di sản theo từng cấp độ: vật thể - phi vật thể, không gian - thời gian. Bên cạnh đó, nhóm tác giả còn khảo sát thêm các vấn đề hiện tại như sự thiếu kết nối cộng đồng, thiếu tính tương tác hay sự thay đổi mảng xanh và tình trạng ngập lụt đô thị hiện nay, từ đó tạo ra không gian không làm mất đi giá trị lịch sử mà vẫn phát huy được chức năng sử dụng linh hoạt”. Từ đó, các KTS đã chọn cách tiếp cận hài hòa, tôn trọng di tích. Nhóm đề xuất các phương án can thiệp nhẹ và mang tính hỗ trợ như: tạo không gian trung gian, giúp cho người dân và du khách kết nối trải nghiệm và hiểu sâu hơn về di sản, không xâm phạm cấu trúc gốc của di sản. Ngôn ngữ thiết kế tối giản, với tỷ lệ thấp, làm nền cho di sản, hòa công trình vào cảnh quan cố đô Huế.
 |
Ý tưởng thiết kế của nhóm tác giả. |
Trao quyền cho thế hệ tương lai
Nhìn vào các tác phẩm đoạt giải trong cuộc thi này, có thể thấy các KTS trẻ đến từ nhiều quốc gia trên thế giới đã đưa ra cách tiếp cận sáng tạo nhưng cũng rất khiêm nhường, vừa tạo ra sự kết nối người dân và du khách với không gian di sản, vừa hài hòa không gian với cây xanh, mặt nước, nương theo các kinh nghiệm của kiến trúc bản địa, đồng thời có những học hỏi, nắm bắt xu hướng thiết kế đương đại.
KTS Đoàn Thanh Hà (Sáng lập H&P Architects), thành viên Ban giám khảo cuộc thi ý tưởng quốc tế “Tương lai của ngành Kiến trúc - Trao quyền cho Thế hệ kế tiếp trong việc tham gia Thiết kế Đô thị” cho biết: Các đề xuất được đánh giá dựa trên một số tiêu chí nổi bật: Thiết kế đô thị và kiến trúc; Tác động xã hội; Tính bền vững; Đóng góp vào việc cải thiện Địa điểm; Sự thống nhất/xuyên suốt của ý tưởng. Ban tổ chức đã nhận được 139 đề xuất từ 45 quốc gia. Ban giám khảo đã trao 5 giải thưởng chính và 4 Giải khuyến khích. “Tôi thấy rất vui khi giải Nhì là một đề xuất đến từ Việt Nam, vì đã từ rất lâu chúng ta mới lại có giải chính trong cuộc thi ý tưởng quốc tế do UIA tổ chức cho KTS trẻ”, KTS Đoàn Thanh Hà nói.
Hiện nay có khá nhiều cuộc thi mang tầm khu vực dành cho thế hệ KTS trẻ, đặc biệt là ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Các tổ chức như ARCASIA - Hội đồng Kiến trúc sư Châu Á hay ASA - Hiệp hội KTS Thailand là các diễn đàn kiến trúc trẻ trong khu vực, thường xuyên tổ chức các hoạt động cũng như các cuộc thi thiết kế kiến trúc.
Đối với nhóm tác giả, cuộc thi này không chỉ là cơ hội để thử sức ở một sân chơi mang tầm quốc tế mà còn là dịp thể hiện quan điểm, tư duy thiết kế và trách nhiệm xã hội của KTS trẻ trước những vấn đề mang tính toàn cầu về di sản văn hóa. Đây còn là cơ hội hiếm hoi để các KTS đặt ra những câu hỏi lớn cho nghề kiến trúc - không chỉ về hình khối, mà còn là vai trò văn hóa, xã hội và cộng đồng. Với các KTS trẻ, đây là một sân chơi quý giá để suy nghĩ nghiêm túc, thử nghiệm ý tưởng lớn, đưa ra tiếng nói cá nhân ở quy mô quốc tế - điều mà trong môi trường làm việc hằng ngày thường khó thực hiện. “Dù đây là cuộc thi ý tưởng, nhưng tụi em tin rằng những đề xuất này hoàn toàn có thể phát triển thành thực tế nếu có cơ hội”, KTS Phạm Nguyễn Gia Huy, thành viên nhóm tác giả đoạt giải chia sẻ.
