Với chất lượng thịt thơm ngon, săn chắc và phương thức chăn nuôi thân thiện môi trường, gà đồi Yên Thế không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn là biểu tượng cho sự đổi mới của ngành nông nghiệp Việt Nam. Tên gà đồi Yên Thế bắt đầu từ phong trào chăn nuôi tự phát vào năm 2006, người dân tận dụng lợi thế địa hình đồi núi và những vườn nhãn, vải rộng lớn của huyện Yên Thế để chăn thả gà.
Cùng với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn, mô hình chăn nuôi gà đồi đã phát triển, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của huyện. Năm 2011, gà đồi Yên Thế được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu bảo hộ độc quyền, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia.
Theo thống kê, tính đến nay, Yên Thế duy trì tổng đàn khoảng bốn triệu con gà với hơn 3.000 cơ sở chăn nuôi, cung cấp từ 12-14 triệu con gà thương phẩm và hơn 10 triệu quả trứng mỗi năm. Doanh thu từ ngành chăn nuôi gà đạt khoảng 1.600 tỷ đồng. Gà đồi Yên Thế được tiêu thụ mạnh tại Hà Nội (chiếm khoảng 56% sản lượng), các tỉnh phía bắc và xuất hiện trong nhiều siêu thị lớn như Go, Winmart, Metro... Sản phẩm chế biến từ gà như giò, xúc xích, chả gà cũng đạt chứng nhận OCOP 4 sao, mở rộng thị trường đến các chuỗi thực phẩm sạch.
Phương thức chăn nuôi thả tự nhiên trên các đồi cây kết hợp với thức ăn tự nhiên như côn trùng, cỏ, ngô và thóc giúp gà đồi Yên Thế có thịt săn chắc, dai, vị ngọt đặc trưng. Quy trình chăn nuôi tuân thủ tiêu chuẩn VietGAP, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Ngoài giá trị kinh tế, mô hình này còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, trong đó phân gà được sử dụng làm phân bón hữu cơ, hạn chế xói mòn đất và bảo vệ hệ sinh thái rừng.
Tại các sự kiện xúc tiến thương mại như lễ hội gà đồi Yên Thế năm 2024 đã góp phần quảng bá thương hiệu, thu hút du khách, tạo cơ hội kết nối với các doanh nghiệp phân phối. Điển hình, đôi gà đẹp nhất tại lễ hội này được đấu giá 150 triệu đồng, cho thấy giá trị văn hóa và kinh tế của thương hiệu gà đồi Yên Thế.
Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, ngành chăn nuôi gà đồi Yên Thế vẫn đối mặt không ít thách thức. Một số hộ nuôi gà trong thời gian ngắn (khoảng 3 tháng) để tối ưu chi phí, dẫn đến thịt gà chưa đạt chất lượng, làm giảm uy tín thương hiệu, đặc biệt khi bị so sánh với các sản phẩm nhập khẩu giá rẻ. Mặt khác, thị trường tiêu thụ gà hiện chưa ổn định, giá gà dao động mạnh từ 40.000-75.000 đồng/kg, gây khó khăn cho người chăn nuôi trong việc tái đàn.
Trong khi sản phẩm gà được bán chủ yếu dưới dạng nguyên con tại các chợ truyền thống, thì tỷ lệ gà chế biến vào siêu thị còn thấp, làm hạn chế khả năng cạnh tranh. Chưa có các điểm thu gom và trung chuyển tập trung gây khó khăn trong quản lý và phân phối; mối liên kết giữa người chăn nuôi, hợp tác xã, và doanh nghiệp chưa chặt chẽ dẫn đến sản xuất và tiêu thụ thiếu bền vững; các mô hình chăn nuôi chủ yếu là hộ gia đình, thiếu quy mô lớn và đồng bộ...
Những nhược điểm trên khiến cho thương hiệu gà đồi Yên Thế mặc dù đã được bảo hộ thương hiệu tại Lào, Trung Quốc, và Singapore nhưng vẫn chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe để có thể vào các thị trường khó tính như Nhật Bản hay EU - nơi yêu cầu quy trình sản xuất nghiêm ngặt và truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Để khắc phục những thách thức và đưa gà đồi Yên Thế phát triển bền vững, các cấp chính quyền, người chăn nuôi và doanh nghiệp cần triển khai các giải pháp đồng bộ, tập trung vào chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường. Trong đó phải áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, quy trình chăn nuôi an toàn sinh học cho tất cả các hộ chăn nuôi, bảo đảm truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời tăng cường xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa “bốn nhà” là người chăn nuôi, hợp tác xã, doanh nghiệp và nhà nước. Đơn cử như Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Yên Thế đã áp dụng tem truy xuất nguồn gốc, giúp tạo niềm tin của người tiêu dùng, đóng vai trò trung gian, cam kết bao tiêu sản phẩm với giá ổn định, giúp người dân yên tâm tái đàn.
Phát triển gà đồi Yên Thế là minh chứng việc vận dụng lợi thế địa phương trong phát triển nông nghiệp bền vững. Với sự hỗ trợ của chính quyền, ứng dụng khoa học-kỹ thuật và sự đồng lòng của người dân, gà đồi Yên Thế không chỉ duy trì vị thế đặc sản quốc gia mà còn có tiềm năng vươn ra thị trường quốc tế, mang lại giá trị kinh tế cao hơn và góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên của vùng đất Bắc Giang.
