Trong bối cảnh điều kiện kinh tế-xã hội của các khu vực này còn nhiều khó khăn, kinh tế tư nhân nổi lên là động lực then chốt, góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập và thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực như nông nghiệp, du lịch sinh thái, tiểu thủ công nghiệp. Tuy nhiên, sự phát triển bền vững của kinh tế tư nhân vẫn phụ thuộc nhiều vào các cơ chế, chính sách và cần một môi trường thể chế minh bạch, thuận lợi, cùng các chính sách hỗ trợ đặc thù.
Kinh tế tư nhân đang trở thành một động lực quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tại các vùng sâu, vùng xa của Việt Nam, nơi điều kiện kinh tế-xã hội còn nhiều khó khăn.
Một động lực quan trọng
Với vai trò tạo việc làm, cải thiện thu nhập và thúc đẩy đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, khu vực kinh tế tư nhân không chỉ góp phần nâng cao đời sống người dân mà còn khai thác hiệu quả tiềm năng của các vùng khó khăn, hướng tới sự phát triển bền vững.
Các doanh nghiệp tư nhân, từ quy mô nhỏ như hợp tác xã, hộ kinh doanh, đến các doanh nghiệp vừa và lớn, đã mang lại cơ hội việc làm trong các lĩnh vực như nông nghiệp, chế biến thực phẩm, du lịch cộng đồng và tiểu thủ công nghiệp. Những công việc này không chỉ cung cấp nguồn thu nhập trực tiếp mà còn khuyến khích người dân tham gia vào chuỗi giá trị kinh tế, từ sản xuất đến tiêu thụ, từ đó giảm sự phụ thuộc vào trợ cấp xã hội.
Bên cạnh đó, kinh tế tư nhân còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng tại các vùng sâu, vùng xa. Nhờ các chính sách khuyến khích đầu tư, nhiều doanh nghiệp tư nhân đã mạnh dạn rót vốn vào các dự án tại những khu vực từng bị coi là khó tiếp cận. Các dự án này không chỉ tập trung vào khai thác tài nguyên địa phương, như nông sản, khoáng sản hay du lịch sinh thái, mà còn kéo theo sự phát triển của hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, điện, nước và viễn thông. Sự tham gia của khu vực tư nhân thu hút các nguồn vốn bổ sung, bao gồm cả đầu tư nước ngoài, giúp cải thiện diện mạo kinh tế của các vùng khó khăn.
Kinh tế tư nhân - động lực tiên phong cho phát triển nông nghiệp
Những đóng góp này đã giúp khai thác tiềm năng sẵn có của các khu vực và góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, miền, hướng tới một nền kinh tế toàn diện và bền vững.
Bên cạnh đó, kinh tế tư nhân còn góp phần quảng bá văn hóa và sản phẩm địa phương ra thị trường trong nước và quốc tế. Các sản phẩm như cà-phê Đắk Lắk hay thổ cẩm Tây Bắc đã được nâng cao giá trị thương hiệu vùng thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại và du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương một cách bền vững.
Tuy nhiên, kinh tế tư nhân ở các vùng sâu, vùng xa đang đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Tại nhiều khu vực miền núi, như các huyện vùng cao, mạng lưới giao thông kém phát triển, gây khó khăn trong vận chuyển hàng hóa và kết nối thị trường. Hệ thống viễn thông, bao gồm internet, cũng chưa ổn định, làm hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ số và thương mại điện tử. Các doanh nghiệp tư nhân tại đây thường thiếu vốn để mở rộng sản xuất hoặc đầu tư vào máy móc hiện đại. Nguồn nhân lực địa phương, dù dồi dào, song lại thiếu kỹ năng chuyên môn do hạn chế về giáo dục và đào tạo nghề.
Mặc dù Nhà nước đã có nhiều cải cách, nhưng tại một số địa phương, việc thực thi chính sách còn thiếu đồng bộ, thủ tục hành chính còn rườm rà, gây mất thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Chẳng hạn, việc xin cấp phép đầu tư hoặc tiếp cận các gói vay ưu đãi vẫn là trở ngại đối với nhiều doanh nghiệp nhỏ.
Thực trạng kinh tế tư nhân ở vùng sâu, vùng xa, tuy có tiềm năng lớn nhờ khai thác tài nguyên địa phương, nhưng vẫn đang phát triển ở quy mô nhỏ và đối mặt với nhiều thách thức về hạ tầng, vốn, công nghệ, nhân lực và chính sách. Để khu vực này phát huy vai trò động lực kinh tế, cần có sự hỗ trợ đồng bộ từ thể chế chính trị, kết hợp với nỗ lực từ chính các doanh nghiệp và cộng đồng địa phương, nhằm vượt qua các rào cản và thúc đẩy phát triển bền vững.
Nền tảng cho sự phát triển
Chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân là nền tảng cho sự phát triển ở các vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện kinh tế-xã hội còn nhiều thách thức. Thông qua các chính sách hỗ trợ, cải cách thể chế và các biện pháp đặc thù, Nhà nước đã và đang tạo động lực để khu vực kinh tế tư nhân trở thành một trụ cột quan trọng trong phát triển kinh tế vùng khó khăn.
Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng, như Nghị quyết số 10-NQ/TW năm 2017 xác định phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Nghị quyết nhấn mạnh việc khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, đa dạng với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỷ trọng đóng góp trong GDP.
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, được phê duyệt theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021, đã đặt ra các mục tiêu cụ thể nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân tại các khu vực khó khăn. Chương trình bao gồm các tiểu dự án như hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư vào vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Về chính sách ưu đãi tài chính, Chính phủ đã triển khai các biện pháp như miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ về đất đai và tín dụng ưu đãi. Thí dụ, các chương trình tín dụng từ Ngân hàng Chính sách xã hội đã cung cấp vốn vay lãi suất thấp, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở vùng sâu, vùng xa khởi nghiệp và mở rộng hoạt động.
Ngoài ra, Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 25/3/2025 của Thủ tướng Chính phủ đã đề ra các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, bao gồm hỗ trợ tiếp cận tài chính, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chuyển đổi số.
Cải cách thể chế là một bước tiến quan trọng để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Nhà nước đã đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm bớt các rào cản pháp lý thông qua các cải cách như Luật Doanh nghiệp năm 2020 và Luật Đầu tư năm 2020.
Những cải cách này giúp doanh nghiệp tư nhân dễ dàng tiếp cận thị trường và giảm chi phí tuân thủ pháp luật. Việc cải thiện môi trường kinh doanh, được thể hiện qua chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), đã khuyến khích các địa phương nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp.
Chính quyền địa phương, đặc biệt ở các tỉnh vùng sâu, vùng xa, được giao vai trò lớn hơn trong việc tư vấn, hướng dẫn và kết nối doanh nghiệp với các nguồn lực. Các hội nghị xúc tiến đầu tư cấp tỉnh cũng đã trở thành cầu nối hiệu quả, giúp doanh nghiệp tư nhân tìm kiếm cơ hội hợp tác và mở rộng quy mô.
Hỗ trợ đặc thù cho vùng sâu, vùng xa được thiết kế để giải quyết các khó khăn riêng biệt của những khu vực này. Nhà nước đã ban hành các chính sách khuyến khích đầu tư, như ưu đãi thuế bổ sung và hỗ trợ chi phí logistics cho doanh nghiệp hoạt động ở vùng khó khăn.
Việc xây dựng cơ sở hạ tầng, bao gồm giao thông, điện, nước và viễn thông, là một trọng tâm lớn. Các dự án như đường cao tốc bắc-nam, hay các chương trình điện khí hóa nông thôn, đã cải thiện đáng kể khả năng tiếp cận thị trường của doanh nghiệp tư nhân. Bên cạnh đó, các chương trình đào tạo nguồn nhân lực, như dạy nghề và nâng cao kỹ năng cho lao động địa phương, đã giúp doanh nghiệp tiếp cận lực lượng lao động chất lượng hơn.
Nhìn chung, thể chế chính trị Việt Nam đã tạo ra một hệ thống chính sách và cải cách toàn diện, từ hỗ trợ tài chính, cải thiện môi trường kinh doanh đến đầu tư hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực. Những nỗ lực này không chỉ thúc đẩy kinh tế tư nhân ở vùng sâu, vùng xa mà còn góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế bền vững và toàn diện.
Cần một giải pháp toàn diện
Để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân ở các vùng sâu, vùng xa của Việt Nam, cần triển khai các giải pháp toàn diện nhằm khắc phục những thách thức hiện tại và tận dụng tiềm năng của khu vực này. Trong đó, hoàn thiện khung pháp lý là bước đi quan trọng để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Nhà nước cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa các quy trình cấp phép, đăng ký kinh doanh và tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt tại các địa phương vùng sâu, vùng xa. Minh bạch hóa chính sách, thông qua việc công khai thông tin về ưu đãi thuế, đất đai và tín dụng, sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các hỗ trợ. Đồng thời, cần xây dựng các chính sách đặc thù cho kinh tế tư nhân ở những khu vực khó khăn, như miễn giảm thuế dài hạn hoặc ưu đãi chi phí logistics.
Việc tăng cường đầu tư hạ tầng sẽ là yếu tố then chốt để thu hẹp khoảng cách phát triển. Chính phủ cần ưu tiên phát triển giao thông, viễn thông, điện và nước tại các vùng sâu, vùng xa. Các dự án như mở rộng mạng lưới đường bộ, xây dựng trạm biến áp hay phủ sóng internet tốc độ cao sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp vận chuyển hàng hóa và kết nối thị trường hiệu quả hơn. Ngoài ra, hỗ trợ công nghệ và chuyển đổi số là cần thiết để doanh nghiệp tư nhân nâng cao năng lực cạnh tranh. Các chương trình cung cấp phần mềm quản lý, đào tạo thương mại điện tử hoặc hỗ trợ thiết bị sản xuất hiện đại sẽ giúp doanh nghiệp nhỏ ở các vùng khó khăn tiếp cận công nghệ mới.
Bên cạnh đó, nâng cao năng lực thể chế đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm chính sách được thực thi hiệu quả. Cần tổ chức các chương trình đào tạo cho cán bộ địa phương, tập trung vào kỹ năng quản lý, tư vấn doanh nghiệp và triển khai chính sách. Tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả các chương trình hỗ trợ kinh tế tư nhân sẽ giúp kịp thời điều chỉnh những bất cập. Đồng thời, khuyến khích mô hình hợp tác công-tư (PPP) trong các dự án phát triển hạ tầng, du lịch hay nông nghiệp sẽ tận dụng được nguồn lực từ cả Nhà nước và doanh nghiệp.
Thúc đẩy hợp tác quốc tế cũng là giải pháp chiến lược để thu hút nguồn lực bên ngoài. Chính phủ cần xây dựng chương trình làm việc với các đối tác quốc tế để thu hút đầu tư nước ngoài vào các vùng sâu, vùng xa, đặc biệt trong các lĩnh vực như nông nghiệp, du lịch và năng lượng tái tạo.
Các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia, như CPTPP hay RCEP, cần được tận dụng để quảng bá sản phẩm vùng sâu, vùng xa ra thị trường quốc tế. Hợp tác với các tổ chức phi chính phủ và học hỏi kinh nghiệm từ các nước có mô hình phát triển kinh tế tư nhân thành công, như Thái Lan hay Malaysia, sẽ mang lại giá trị lớn.
Việc kết hợp hoàn thiện khung pháp lý, đầu tư hạ tầng, nâng cao năng lực thể chế và mở rộng hợp tác quốc tế sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho kinh tế tư nhân ở vùng sâu, vùng xa. Những giải pháp này không chỉ giúp khu vực này phát triển mà còn góp phần thu hẹp khoảng cách vùng miền, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế bền vững.
Kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội tại các vùng sâu, vùng xa của Việt Nam, và chủ trương, chính sách là yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển này.
Thông qua các chính sách hỗ trợ, cải cách thủ tục hành chính, đầu tư hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực, Nhà nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập và khai thác tiềm năng địa phương.
Tuy nhiên, những thách thức về hạ tầng, vốn, công nghệ và năng lực thực thi chính sách vẫn cần được giải quyết để khu vực này phát huy cao nhất vai trò động lực kinh tế.
