Linh hoạt hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực đất đai

Trở ngại gia tăng

Hoạt động trong lĩnh vực dệt may, ông Thân Đức Việt, Tổng Giám đốc Tổng công ty CP May 10 cho biết, tại tỉnh Thái Bình, doanh nghiệp có một nhà máy đã xây xong nhưng chưa thể đi vào hoạt động do vướng thủ tục hành chính (TTHC) liên quan đất đai, xây dựng.

Theo ông Việt, để được cấp giấy phép hoạt động, nhà máy phải hoàn thành việc kiểm tra môi trường sau ba tháng. Tuy nhiên, thực tế là trước khi bắt đầu hoạt động, doanh nghiệp không thể thực hiện kiểm tra môi trường, tạo ra một mâu thuẫn trong quy trình. Ông cho rằng vấn đề này không phải do thủ tục của địa phương gây cản trở, mà là do sự không khớp nhau giữa các quy định pháp lý trong việc xây dựng và nghiệm thu dự án.

Tương tự, ông Nguyễn Đức Quang, chủ đầu tư Dự án nhà máy sản xuất gỗ nhựa ngoài trời HCDWOOD (thuộc Khu công nghiệp Khai Sơn, Thuận Thành, Bắc Ninh) cho biết, dù dự án nằm trong khu công nghiệp, nơi đã có quy hoạch và hạ tầng cơ bản, song doanh nghiệp vẫn gặp một số khó khăn liên quan đến việc tiếp nhận và bàn giao mặt bằng sạch.

Cụ thể, một số hạng mục hạ tầng kỹ thuật như đường nội bộ, cấp thoát nước hoặc trạm điện chưa hoàn thiện đồng bộ, gây ảnh hưởng đến tiến độ thi công nhà xưởng. Ngoài ra, có một số sự thay đổi về chính sách thuế, môi trường, phòng cháy, chữa cháy... điều chỉnh quy hoạch vùng và cách thức áp dụng quy định pháp luật tại từng địa phương đã gây ảnh hưởng nhất định tới việc lập kế hoạch tổng thể và dự trù chi phí đầu tư ban đầu.

Báo cáo PCI 2023 từng chỉ ra dấu hiệu về trở ngại gia tăng trong tiếp cận đất đai đối với các doanh nghiệp. Kết quả khảo sát PCI 2024 vừa được công bố tiếp tục ghi nhận vấn đề này, với điểm số trung bình chỉ số thành phần (CSTP) Tiếp cận đất đai chỉ đạt 6,54 điểm, tiếp tục giảm từ con số 6,75 điểm của năm 2023.

Cụ thể, đối với các doanh nghiệp đã thực hiện TTHC đất đai, 68% cho biết trở ngại lớn nhất là thời gian giải quyết hồ sơ đất đai dài hơn so thời hạn niêm yết của văn bản quy định (năm 2023 là 64%). Tiếp đến, 59% số doanh nghiệp phản ánh các thủ tục xác định giá trị quyền sử dụng đất mất nhiều thời gian (năm 2023 là 44%). Có 51% số doanh nghiệp phản ánh cán bộ nhận hồ sơ và giải quyết TTHC không hướng dẫn chi tiết, đầy đủ (năm 2023 là 46%) và 49% cho biết quy trình, thủ tục giải quyết hồ sơ đất đai không đúng với nội dung được niêm yết hoặc văn bản quy định (năm 2023 là 46%).

Lý giải thực trạng này, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, Luật Đất đai mới có hiệu lực vào tháng 8/2024, nhưng việc ban hành một số văn bản hướng dẫn chưa theo kịp. Do vậy, tại thời điểm khảo sát PCI được tiến hành, có thể các cán bộ địa phương vẫn chưa chắc chắn về quy trình, thủ tục cụ thể khi các doanh nghiệp đề nghị giải đáp.

Đáng quan ngại, tỷ lệ doanh nghiệp có nhu cầu được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng lo ngại TTHC rườm rà hoặc cán bộ nhũng nhiễu là 31% trong năm 2024, trong khi năm 2023 là 21%. Thậm chí, tỷ lệ doanh nghiệp phải trì hoãn hoặc hủy bỏ kế hoạch kinh doanh do gặp khó khăn khi thực hiện các TTHC đất đai tiếp tục ở mức cao, gần 74% vào năm 2024.

Nhiều biện pháp tháo gỡ vướng mắc

Trên thực tế, chính quyền các địa phương có thể tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận đất đai và ổn định mặt bằng kinh doanh thông qua nhiều biện pháp khác nhau.

Tại Bắc Ninh, ông Hồ Nguyên Hồng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Sở đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương để giải quyết vướng mắc trong công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư, và giải phóng mặt bằng. Nhờ đó, tiến độ các dự án đầu tư lớn đã được đẩy nhanh. Đồng thời, thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho doanh nghiệp đã được rút gọn, thể hiện tinh thần cải cách hành chính mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, Bắc Ninh cũng tăng cường tính công khai, minh bạch trong thông tin quy hoạch và sử dụng đất đai. Quy hoạch được công bố rộng rãi trên các cổng thông tin điện tử và nền tảng trực tuyến, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận đất đai công bằng. Đặc biệt, tỉnh cũng triển khai các giải pháp như số hóa dữ liệu đất đai, ứng dụng hệ thống thông tin quy hoạch, tăng cường đối thoại định kỳ giữa doanh nghiệp và chính quyền để giải quyết các điểm nghẽn trong lĩnh vực này.

Còn tại Thái Bình, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh phương châm "không nói không, không nói khó, không nói có mà không làm". Tỉnh cam kết xử lý vướng mắc của doanh nghiệp công khai, minh bạch và đúng hạn. Các thủ tục để khởi công dự án cũng được cơ quan thẩm quyền hướng dẫn và giúp đỡ, kết nối với các bộ, ngành liên quan để rút ngắn thời gian thực hiện. Đặc biệt, tỉnh còn chỉ đạo lập tổ công tác riêng để hỗ trợ các nhà đầu tư trọng điểm.

Tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Nghị quyết 198 đã được thông qua, tập trung hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tiếp cận đất đai.

Ông Đậu Anh Tuấn khẳng định đây là một trong những chính sách cộng đồng doanh nghiệp rất trông chờ. Phần lớn các doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, không thể vào các khu công nghiệp có sẵn với chi phí đầu tư lớn. Vì vậy, họ thường sử dụng đất ở hoặc đất trong khu dân cư – đây cũng là rào cản lớn trong việc mở rộng quy mô kinh doanh để phát triển nhanh hơn. Vì vậy, Nghị quyết đã chú trọng những vấn đề nóng về quỹ đất và thủ tục hành chính với tinh thần Nhà nước phải có dữ liệu đất đai và minh bạch trên nền tảng trực tuyến. “Từng bước gỡ bỏ những cản trở hiện có, thu hút thêm nguồn lực, thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp”, ông Tuấn kỳ vọng.