Vũ khúc Thiền môn - Giới thiệu nghệ thuật Phật giáo thời Lý

Trưng bày “Vũ khúc Thiền môn - Nghệ thuật Phật giáo thời Lý: Di sản và và Công nghệ” giới thiệu 14 hiện vật tiêu biểu, được chọn lọc từ khối di sản Phật giáo thời Lý đang lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, chứa đựng những giá trị đặc sắc nhất của nghệ thuật Phật giáo thời Lý.

Nghệ thuật Phật giáo thời Lý (thế kỷ XI-XIII) là đỉnh cao của mỹ thuật Đại Việt, sự kết hợp độc đáo giữa tinh thần Thiền tông và văn hóa bản địa, nghệ thuật cung đình và dân gian tạo nên phong cách độc đáo.

Đông đảo người dân và du khách tham quan trưng bày.

Trưng bày tập trung giới thiệu 4 lĩnh vực nghệ thuật tiêu biểu, gồm: Nghệ thuật kiến trúc chùa tháp; nghệ thuật điêu khắc; nghệ thuật trên đồ gốm; nghệ thuật âm nhạc, vũ đạo.

Đối với nghệ thuật kiến trúc chùa tháp, vào thời Lý (1009-1225), Phật giáo phát triển cực thịnh, được triều đình coi trọng phát triển. Tiêu biểu trong số đó là những ngôi “quốc tự” được xây dựng như chùa Một Cột, tháp Báo Thiên, chùa Dạm, chùa Phật Tích, chùa Long Đọi...

Kiến trúc chùa tháp thời Lý không chỉ là công trình tôn giáo, còn là công trình nghệ thuật thể hiện triết lý Phật giáo và những kỹ thuật đỉnh cao, mang đậm bản sắc Việt đồng thời biểu hiện sự tiếp thu những yếu tố văn hóa ngoại sinh.

Khách tham quan tìm hiểu về bệ kê chân cột bằng đá tìm thấy tại chùa Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

Nghệ thuật điêu khắc Phật giáo thời Lý đạt đến đỉnh cao với sự kết hợp hài hòa giữa Phật giáo Thiền tông, nghệ thuật cung đình và văn hóa dân gian tạo nên phong cách thanh thoát mà uy nghi, linh thiêng mà gần gũi. Các tác phẩm điêu khắc thời Lý với kỹ thuật chế tác tượng tròn, phù điêu, chạm nổi, chạm lộng được tạo hình mềm mại, uyển chuyển, cân đối, hài hòa, cách điệu cao nhưng vẫn giữ nét tự nhiên.

Đầu chim phượng được trang trí kiến trúc trên bộ mái các cung điện, chùa tháp thời Lý.

Đồ gốm trong nghệ thuật Phật giáo thời Lý với các dòng gốm men trắng ngà, men nâu, hoa nâu, men ngọc. Kỹ thuật trang trí chủ yếu là khắc chìm, tráng men độc sắc, khuôn in, dán nổi... với các hoa văn đặc trưng liên quan đến Phật giáo: hoa sen, cúc dây, chim phượng, rồng, vũ công…

Tượng Kinnari đánh trống được tìm thấy tại chùa Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

Trang trí hình rồng với chất liệu gốm men trắng.

Thạp hoa nâu bằng chất liệu gốm tráng men.

Đầu tượng tiên nữ (năm 1057), phát hiện tại Chùa Phật Tích, Tiên Du, Bắc Ninh.

Nghệ thuật âm nhạc, vũ đạo Phật giáo thời Lý là sự kết hợp độc đáo giữa nghi lễ tôn giáo, truyền thống dân gian và nghệ thuật cung đình, tạo nên một di sản âm nhạc, vũ đạo đặc sắc mang đậm bản sắc dân tộc.

Thời Lý, Phật giáo là quốc đạo, âm nhạc, vũ đạo trở thành phương tiện truyền bá giáo lý, thực hành các nghi lễ; các nhạc khí và âm điệu ảnh hưởng từ các nền văn hoá lớn như Ấn Độ, Trung Hoa nhưng được Việt hoá sâu sắc. Các nghi lễ Phật giáo được tổ chức long trọng với âm nhạc trang nghiêm dưới sự bảo trợ của triều đình.

Trưng bày chuyên đề “Vũ khúc Thiền môn-Nghệ thuật Phật giáo thời Lý: Di sản và và Công nghệ” với những diễn giải và trình chiếu bằng các kỹ thuật 3D mapping, hologram, digital revival, gauze projection… mang tới cho khách tham quan những trải nghiệm mới, sâu sắc và hấp dẫn hơn.

Ông Trương Minh Tiến, Chủ tịch Hiệp hội UNESCO thành phố Hà Nội cho biết rất ấn tượng với triển lãm này, ông chia sẻ: Trưng bày lần này rất là có ý nghĩa bởi vì kết hợp giữa yếu tố lịch sử Phật giáo với yếu tố công nghệ và phản ánh được lịch sử Phật giáo đã du nhập vào Việt Nam 2000 năm nay.

Trước đây, chúng ta thường trưng bày dưới góc độ hiện vật bình thường, nhưng trưng bày này áp dụng các kỹ thuật trình chiếu vào thì nó rất đặc biệt. Thí dụ như hiện vật bị mất một bộ phận nào đó, chúng ta có thể khôi phục lại được một cách trọn vẹn.

Tượng Kim Cương bằng đá năm 1507 tại chùa Phật Tích. Pho tượng vốn đã bị mất phần đầu, được phục chế nhờ công nghệ trình chiếu 3D.

Nhờ những giải pháp công nghệ được ứng dụng giúp công chúng có thể tìm hiểu kỹ hơn về từng họa tiết trên các hiện vật.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia cho biết: Thông qua việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số, trưng bày nhằm góp phần phục dựng, tái tạo và hồi sinh các di sản văn hoá vô cùng quý giá. Qua đó, giúp công chúng hiểu sâu sắc, trân quý hơn những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa dân tộc.

Trưng bày sẽ diễn ra đến hết tháng 7/2025 tại tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, tại địa chỉ số 1 Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.