Tuy nhiên, một số rào cản pháp lý đang khiến bảo hiểm khó tiếp cận người dân, đòi hỏi cần có sự điều chỉnh kịp thời, hợp lý.
Theo ý kiến của các doanh nghiệp bảo hiểm và chuyên gia tài chính, việc sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng nhằm siết chặt tình trạng ép buộc mua bảo hiểm nhân thọ khi vay vốn là cần thiết. Mặc dù vậy, quy định chưa phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ mang tính đầu tư và bảo hiểm phi nhân thọ phòng ngừa rủi ro đang gây hiểu lầm, cản trở hoạt động bảo hiểm thiết yếu, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.
Quản lý theo từng loại hình sản phẩm
Trong năm 2023 và 2024, ngành bảo hiểm phải đối mặt với nhiều sóng gió dư luận liên quan đến một vài sai phạm cá biệt của doanh nghiệp bảo hiểm hoặc cá nhân cán bộ. Hệ quả là khách hàng mất niềm tin, ảnh hưởng lớn đến uy tín ngành và khả năng cung cấp sản phẩm bảo hiểm cho xã hội và nền kinh tế.
Nhằm lành mạnh hóa hoạt động bancassurance (bán bảo hiểm qua ngân hàng), Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), có hiệu lực từ 1/7/2024, cấm các tổ chức tín dụng ép buộc khách hàng mua bảo hiểm, nhất là bảo hiểm nhân thọ đầu tư, trong quá trình vay vốn.
Tuy nhiên, Luật không phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ mang tính đầu tư (trọng tâm của quy định hướng tới) và bảo hiểm phi nhân thọ như bảo hiểm tài sản, bảo hiểm nông nghiệp (là sản phẩm bảo vệ rủi ro thuần túy, có vai trò quan trọng trong giảm thiểu rủi ro tín dụng và bảo vệ khách hàng).
Điều 113 của Luật quy định ngân hàng thương mại được phép hoạt động đại lý bảo hiểm theo luật kinh doanh bảo hiểm, phù hợp với phạm vi do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định. Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, hoạt động đại lý bảo hiểm bao gồm: tư vấn, giới thiệu, chào bán sản phẩm bảo hiểm; thu xếp giao kết hợp đồng; thu phí; thu thập hồ sơ phục vụ giải quyết bồi thường.
Như vậy, ngân hàng thương mại vẫn được triển khai các hoạt động này, phạm vi do Ngân hàng Nhà nước quy định để phù hợp tính chất ngành ngân hàng.
Nhưng khoản 5 Điều 15 Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 lại nghiêm cấm: “các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức”.
Chính quy định này khiến các tổ chức tín dụng và khách hàng hiểu khác nhau, ảnh hưởng khá lớn đến hoạt động bảo hiểm qua kênh ngân hàng.
Trên thực tế, một số sản phẩm bảo hiểm, trong đó có sản phẩm bảo hiểm phục vụ nông nghiệp, là giải pháp phòng ngừa rủi ro hiệu quả, giúp người dân phát triển bền vững.
Vì vậy, theo ý kiến của một số chuyên gia tài chính, loại hình này cần được quản lý phù hợp, không nên áp dụng cứng nhắc như bảo hiểm nhân thọ đầu tư. Bởi các sản phẩm như bảo hiểm vật nuôi, bảo hiểm mùa vụ,… vốn được thiết kế để bảo vệ rủi ro liên quan trực tiếp đến khoản vay, hoàn toàn không mang tính đầu tư, nhưng vẫn bị quy chụp chung.
Điều này dẫn đến một chính sách tốt có thể vô tình trở thành rào cản, làm giảm hiệu quả của tín dụng nông nghiệp. Các ngân hàng e ngại phối hợp với doanh nghiệp bảo hiểm, làm gián đoạn kênh phân phối bảo hiểm qua ngân hàng, khiến hàng triệu người dân mất cơ hội tiếp cận các sản phẩm bảo hiểm cần thiết, nhất là ở nông thôn.
Hướng tới bảo vệ nguồn vốn tam nông
Thực tế cũng cho thấy, nếu không có bảo hiểm đi kèm, người nông dân không dám vay vốn đầu tư sản xuất vì sợ rơi vào cảnh trắng tay khi gặp rủi ro như thiên tai, dịch bệnh. Tình trạng nợ xấu tăng, ngân hàng dè chừng cho vay, còn Nhà nước lại phải chi ngân sách hỗ trợ, dẫn đến gánh nặng kép cho nền kinh tế.
Đơn cử khi trận bão Yagi đổ bộ vào Việt Nam, thiệt hại ước tính hơn 85.000 tỷ đồng, nhưng bảo hiểm chỉ chi trả được khoảng 9.000 tỷ – chưa đến 11%.
Riêng tại Quảng Ninh, nơi thiệt hại nặng nhất, chỉ 4,8% tổng thiệt hại được bảo hiểm bồi thường.
Điều này cho thấy, mức độ bảo vệ của ngành bảo hiểm còn quá thấp. Đằng sau những con số bồi thường thấp như vậy cũng cho thấy thực trạng phần lớn rủi ro vẫn đổ lên vai người dân và ngân sách nhà nước.
Nhằm hỗ trợ người nông dân phòng tránh rủi ro thiên tai, dịch bệnh, từ đó ổn định cuộc sống và phát triển sản xuất, Bảo hiểm Agribank đã được hình thành trong hệ sinh thái của Agribank với mục tiêu đưa dịch vụ bảo hiểm đến tận vùng sâu, vùng xa.
 |
Bảo hiểm Agribank nhân rộng mô hình phân phối với hơn 3 triệu lượt hộ nông dân. |
Trong khi nhiều doanh nghiệp bảo hiểm khác tập trung vào thị trường đô thị, Bảo hiểm Agribank kiên định lựa chọn hướng đi đặc thù: bảo vệ người lao động nông thôn, hộ sản xuất nhỏ lẻ - nhóm đối tượng dễ bị tổn thương trước thiên tai, rủi ro và biến động kinh tế.
Các sản phẩm bảo hiểm tại khu vực tam nông như bảo hiểm mùa vụ, bảo hiểm vật nuôi, bảo hiểm người vay vốn,… là những giải pháp thiết thực không chỉ giúp bà con yên tâm sản xuất, mà còn góp phần ổn định an sinh xã hội, giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong công tác hỗ trợ thiên tai.
Đến nay, Bảo hiểm Agribank đã phát triển và nhân rộng mô hình phân phối với hơn 3 triệu lượt hộ nông dân và hàng chục nghìn doanh nghiệp, trong đó gần 2 triệu khách hàng tham gia bảo an tín dụng phần lớn là nông dân, ngư dân, diêm dân. Đã giải quyết gần 300.000 hồ sơ với tổng giá trị bồi thường hơn 6.000 tỷ đồng, góp phần giúp các cá nhân, hộ vay vốn trả nợ ngân hàng, đủ điều kiện tái vay vốn, phục hồi sản xuất kinh doanh.
Bảo hiểm Agribank “Trách nhiệm và sẻ chia” hòa chung vào dòng chảy Việt Nam hội nhập
Để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, giúp bảo hiểm nông nghiệp tiếp tục thực hiện sứ mệnh hỗ trợ người dân, Bảo hiểm Agribank cho rằng, cần bổ sung văn bản hướng dẫn Luật Các tổ chức tín dụng, phân biệt rõ bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm nhân thọ đầu tư; cho phép ngân hàng giới thiệu, phối hợp cung cấp bảo hiểm phi nhân thọ liên quan đến khoản vay.
Đồng thời, xây dựng cơ chế đặc thù cho phép vận dụng nhiều phương thức bán hàng, tránh việc coi là ép buộc mua bảo hiểm khi vay vốn. Đặc biệt, với sản xuất nông nghiệp manh mún, phân tán, thiếu liên kết, việc cung cấp bảo hiểm đến từng hộ nông dân rất khó khăn.
Bên cạnh đó, cần xem hợp đồng bảo hiểm rủi ro (đặc biệt thiên tai, thảm họa) là biện pháp bảo đảm vốn vay, đồng thời nâng hạn mức vay với lãi suất ưu đãi.
Kết hợp bảo hiểm với các gói tín dụng nông nghiệp sẽ giảm thiểu rủi ro tín dụng, bảo vệ vốn vay ngân hàng và giúp nông dân yên tâm vay vốn tái đầu tư sản xuất. Cho phép giảm lãi suất vay để tạo điều kiện khách hàng tham gia đầy đủ bảo hiểm. Cho phép tổ chức tín dụng được phép cho vay phí bảo hiểm nếu khách hàng có nhu cầu (tương tự các nước phát triển) để tăng khả năng tham gia bảo hiểm.
Như vậy có thể thấy, khi người nông dân không tiếp cận được bảo hiểm vật nuôi, họ không dám vay vốn đầu tư sản xuất. Khi mất mùa, mất tài sản mà không có bảo hiểm, họ quay về điểm xuất phát nghèo khó.
Khi vay vốn ngân hàng không có bảo hiểm, gặp rủi ro sức khỏe hay thiên tai, họ dễ rơi vào nợ xấu. Hàng triệu nông dân như vậy sẽ khiến chương trình phát triển nông nghiệp bền vững chỉ còn là khẩu hiệu.
Bảo hiểm không chỉ là sản phẩm tài chính – đó là niềm tin, sự bảo vệ và hy vọng. Vì vậy, cần nhìn nhận bảo hiểm cho khu vực nông nghiệp với tư duy phát triển, đổi mới và minh bạch, tránh để một điều luật dù có mục tiêu đúng đắn trở thành rào cản làm mất đi quyền lợi thiết thân của người nông dân.
