Cho vay đặc biệt: Cần quy định cụ thể tiêu chí và có cơ chế giám sát

Sáng 29/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.

Bổ sung cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt

Dự thảo luật lần này đã chuyển thẩm quyền quyết từ Thủ tướng Chính phủ (đối với trường hợp khoản cho vay đặc biệt có lãi suất 0%/năm, khoản cho vay đặc biệt không có tài sản bảo đảm) thành Ngân hàng Nhà nước.

Theo đó, Ngân hàng Nhà nước được quyết định cho vay đặc biệt có tài sản bảo đảm, không có tài sản bảo đảm với tổ chức tín dụng.

Tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước. Lãi suất cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước là 0%/năm.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Bình Thuận). (Ảnh: BÙI GIANG)

Cho ý kiến về nội dung này, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Bình Thuận) đánh giá quy định lãi suất cho vay đặc biệt là 0%/năm là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính-ngân hàng.

Tuy nhiên, theo đại biểu, quy định mức lãi suất 0%/năm nếu không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể, có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Hơn nữa, đại biểu cho rằng, quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực Nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Đại biểu đề nghị quy định cụ thể: “Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia”. Đồng thời, cần bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt

Cũng quan tâm vấn đề thẩm quyền cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước, đại biểu Trần Thị Thu Đông (Đoàn Bạc Liêu) cho biết, quy định này có ưu điểm cho phép Ngân hàng Nhà nước quyết định nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản.

Đại biểu Trần Thị Thu Đông (Đoàn Bạc Liêu). (Ảnh: BÙI GIANG)

Tuy nhiên, nhược điểm của quy định này là việc cho vay không có tài sản bảo đảm với lãi suất 0% nhưng vấn đề rủi ro lại chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, các đối tượng vay, số tiền, thời hạn, kết quả.

Đồng thời, quy định rõ ràng tiêu chí đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu những tổ chức tín dụng yếu kém không đủ điều kiện.

Về quyền thu giữ tài sản bảo đảm, đại biểu cho biết dự thảo đã khẳng định quyền thu giữ trên cơ sở thỏa thuận hợp đồng, tôn trọng tự do dân sự, song hiện đang thiếu cơ chế giám sát khi thu giữ.

Đại biểu đề nghị cần có sự giám sát, chứng kiến của đại diện chính quyền địa phương và cơ quan tư pháp trong trường hợp thu giữ tài sản có tranh chấp.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) nêu quan điểm ủng hộ việc cho vay, vay thì phải trả và vay thì phải có tài sản bảo đảm.

Dù trong bất cứ trường hợp nào giữa khách hàng và các tổ chức tín dụng đã có hợp đồng thỏa thuận về tài sản bảo đảm thì khi sự việc xảy ra, nếu khách hàng không đủ điều kiện trả lãi và vốn cho ngân hàng thì ngân hàng có quyền phát mại tài sản.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp). (Ảnh: BÙI GIANG)

Do vậy, theo đại biểu, dù trong bất cứ trường hợp nào cũng ưu tiên cho các tổ chức tín dụng về thực hiện tài sản bảo đảm của khách hàng đối với các trường hợp vay.

Ngoài trường hợp trên, đại biểu cũng đề nghị nếu tổ chức tín dụng, cán bộ tín dụng có tiêu cực thì phải xử lý nghiêm theo quy định. Đại biểu dẫn chứng thời gian qua đã có nhiều trường hợp này xảy ra, tài sản bảo đảm, tài sản thế chấp giá trị chỉ có 1 tỷ đồng nhưng cán bộ ngân hàng, tổ chức tín dụng cho vay đến 1,5 tỷ đồng.

Khi có vấn đề gì xảy ra, phát mại tài sản chỉ thu lại về được 1 tỷ đồng. Do vậy, đại biểu nhấn mạnh phải quy định chặt chẽ trách nhiệm của tổ chức tín dụng, cán bộ ngân hàng.

Về thẩm quyền cho vay đặc biệt với lãi suất 0% và không có tài sản bảo đảm, đại biểu thống nhất theo dự thảo luật giao quyền này từ Thủ tướng Chính phủ cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước để bảo đảm mục tiêu phân cấp, phân quyền.

Khi đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc cho vay không có tài sản bảo đảm và lãi suất 0%. Tuy nhiên, do đây là vấn đề rất lớn, như vừa qua khi có sự việc xảy ra thì ngân sách nhà nước phải bỏ tiền ra để bảo đảm an toàn cho hệ thống ngân hàng, tránh đổ vỡ, đại biểu cho rằng phải quy định những điều kiện cụ thể để cho vay.

Theo đại biểu Hòa, hiện nay vẫn có một số tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại đang trong vòng kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước. Phải kiểm soát, phòng ngừa những đối tượng này ỷ lại vào ngân sách nhà nước, không để khi "có tiền thì xài, hết thì nhà nước phải bỏ ra" để bảo đảm hệ thống.