Xây dựng nền tảng pháp lý đồng bộ, từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050

Cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26 không chỉ là tuyên bố chính trị mà còn là định hướng phát triển bắt buộc đối với Việt Nam trong bối cảnh “luật chơi” về thương mại và đầu tư toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng. Để hiện thực hóa mục tiêu này, việc xây dựng một hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, phù hợp với thông lệ quốc tế được xác định là điều kiện tiên quyết.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Chinh, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam nhấn mạnh: “Ngay sau COP26, Chính phủ Việt Nam xác định rằng việc xây dựng một hệ thống pháp lý đầy đủ, đồng bộ phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam là nền tảng cần thiết để triển khai hiệu quả các chính sách giảm phát thải khí nhà kính. Hệ thống này không chỉ giúp quản lý và kiểm soát phát thải mà còn tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho thực hiện các cam kết quốc tế, thúc đẩy bảo vệ môi trường và chuyển đổi xanh”.

Từ năm 2022 đến nay, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng nhằm cụ thể hóa các mục tiêu chiến lược về biến đổi khí hậu. Nổi bật trong đó là Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định về giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon. Nghị định này thiết lập khung pháp lý toàn diện cho các hoạt động kiểm kê khí nhà kính, xây dựng kịch bản phát thải, phân bổ chỉ tiêu giảm phát thải cho từng lĩnh vực, đồng thời đặt nền móng cho cơ chế trao đổi tín chỉ carbon, một bước chuẩn bị cần thiết để Việt Nam tham gia thị trường carbon toàn cầu.

Bên cạnh đó, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP được ban hành nhằm quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Tuy không trực tiếp quy định các chỉ tiêu giảm phát thải, nhưng nghị định này giữ vai trò nền tảng trong việc hướng dẫn thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, bao gồm yêu cầu kiểm kê, giám sát và báo cáo khí nhà kính. Đây là cơ sở kỹ thuật và pháp lý giúp các tổ chức, doanh nghiệp xây dựng năng lực quản lý môi trường, hỗ trợ thực hiện hiệu quả mục tiêu Net Zero trong dài hạn.

Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT tiếp tục cụ thể hóa nội dung kiểm kê khí nhà kính, quy định phương pháp, quy trình và yêu cầu kỹ thuật đối với hoạt động này, cung cấp hướng dẫn thực thi thiết thực cho các tổ chức, doanh nghiệp.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh, chuyên gia Pháp lý Truyền thông Việt nhận định: “Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP không chỉ bổ sung mà còn tạo thành một hệ thống pháp lý thống nhất, hỗ trợ lẫn nhau trong thực hiện mục tiêu Net Zero. Nghị định số 06 tập trung vào giảm phát thải khí nhà kính, còn Nghị định số 08 bảo đảm các hoạt động giảm phát thải gắn liền với quản lý chất thải và bảo vệ môi trường. Sự kết hợp này giúp quá trình chuyển đổi xanh diễn ra đồng bộ và bền vững”.

Đáng chú ý, tại Diễn đàn Thị trường Carbon Việt Nam 2025, ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, khẳng định: “Đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 là mục tiêu phát triển tất yếu của thế giới và Việt Nam, đồng thời là cơ hội để thúc đẩy tái cấu trúc nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và mở rộng hợp tác quốc tế về đầu tư, tài chính khí hậu”.

Việt Nam đã triển khai nhiều hành động cụ thể như ban hành Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, Chiến lược tăng trưởng xanh, và Đề án thực hiện cam kết Net Zero. Trong đó, thị trường carbon được xác định là công cụ quan trọng huy động nguồn lực xã hội cho giảm phát thải.

Theo Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/1/2025 của Thủ tướng Chính phủ, lộ trình phát triển thị trường carbon tại Việt Nam được chia làm ba giai đoạn:

Trước tháng 6/2025: Xây dựng khung pháp lý và hạ tầng kỹ thuật.

Từ tháng 6/2025 đến hết 2028: Vận hành thí điểm.

Từ 2029: Chính thức đưa thị trường vào vận hành toàn quốc.

Cùng với đó, việc phát triển thị trường carbon tự nguyện cũng đang được khuyến khích, nhằm thúc đẩy sự tham gia chủ động của khu vực tư nhân.

Các chuyên gia đều thống nhất rằng, để các cơ chế, chính sách này phát huy hiệu quả, không thể thiếu vai trò của cộng đồng, doanh nghiệp và giới chuyên gia. Họ không chỉ tư vấn, phản biện chính sách mà còn trực tiếp tham gia thực hiện kiểm kê, giám sát, phát triển tín chỉ carbon và đề xuất giải pháp kỹ thuật. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, người dân và giới khoa học chính là động lực quan trọng thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh và tăng trưởng bền vững của Việt Nam trong những năm tới.