Nước giải khát có đường nào được đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt?

Tiêu thụ đồ uống có đường ở Việt Nam đã tăng nhanh trong 15 năm qua

Tỷ lệ người mắc bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam đang cao, và tình trạng thừa cân béo phì cũng gia tăng nhanh chóng, từ 15,6% năm 2015 lên 19,6% năm 2021. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ thừa cân-béo phì ở trẻ em và thanh thiếu niên (5-19 tuổi) đã tăng gấp hơn 2 lần, từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020.

Thực tế, một lon 330 ml nước ngọt có ga có thể chứa tới 10 thìa cà-phê hoặc 40 gam đường. Những người thường xuyên dùng đồ uống có đường phải đối mặt với mức tăng cao nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim, đột quỵ và ung thư. Thói quen này cũng có liên quan đến tăng cân và béo phì ở trẻ em và người lớn, là những yếu tố nguy cơ chính gây ra nhiều bệnh, và đặc biệt là không tốt cho sức khỏe cho trẻ em.

Tiêu thụ đồ uống có đường ở Việt Nam đã tăng nhanh trong 15 năm qua, tăng gấp 4 lần từ 18,5 lít/ người năm 2009 và lên tới 66,5 lít năm 2023. Vào năm 2023, trung bình mỗi người ở Việt Nam uống gần 70 lít đồ uống có đường mỗi năm, hoặc 1,3 lít mỗi tuần.

Trung bình một người Việt Nam tiêu thụ khoảng 46,5g đường tự do/ngày, gần bằng mức giới hạn tối đa (50g/ngày) và cao gần gấp đôi so với mức khuyến cáo dưới 25g/ngày của Tổ chức Y tế thế giới. Tỷ lệ học sinh Việt Nam từ 13-17 tuổi uống nước ngọt thường xuyên (ít nhất 1 lần/ngày) đã tăng nhanh, từ 30,17% (2013) lên 33,96% (2019).

Người lớn uống 1 lon nước ngọt/ngày trong vòng 1 năm có thể làm tăng tới 6,75 kg cân nặng. Trẻ em uống nhiều đồ uống có đường thường xuyên có nguy cơ bị béo phì hơn 2,57 lần so với những trẻ không uống.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cho hay, để giảm các yếu tố nguy cơ như hút thuốc và uống rượu rất phù hợp với mục tiêu giảm gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm của Việt Nam, cần phải đánh thuế đối với đồ uống có đường và nâng cao nhận thức của cộng đồng về chế độ ăn uống lành mạnh cùng với các biện pháp khác.

Tin liên quan

Áp dụng thuế với đồ uống có đường để bảo vệ sức khỏe trẻ em Việt Nam

Có lộ trình đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường

Quốc hội đang xem xét sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt. Tiến sĩ Angela Pratt chia sẻ cho rằng đây là cơ hội hoàn hảo để đưa vào thuế với đồ uống có đường. Nếu không có hành động can thiệp, xu hướng tiêu thụ đồ uống có đường sẽ còn tiếp tục tăng, kéo theo ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ em, thanh thiếu niên, người lớn, gia đình, xã hội và nền kinh tế.

WHO khuyến nghị áp thuế đối với đồ uống có đường nhằm làm tăng giá thành, từ đó giảm tiêu dùng. Biện pháp này đặc biệt hiệu quả trong việc thay đổi thói quen của trẻ em và thanh thiếu niên, những người bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi giá cả.

"Trên thế giới, khoảng 110 quốc gia hiện đánh thuế đồ uống có đường. Kinh nghiệm cho thấy đây là giải pháp cùng thắng, vừa giúp cải thiện sức khỏe và giảm chi phí y tế, vừa tăng nguồn thu cho ngân sách chính phủ", Tiến sĩ Angela Pratt chia sẻ.

Chia sẻ về những lý do cho rằng đánh thuế đồ uống có đường sẽ gây tổn thất kinh tế, Tiến sĩ Angela Pratt cho rằng, bằng chứng từ các quốc gia khác cho thấy điều này không đúng. Trên thực tế, ở các quốc gia khác, người tiêu dùng chuyển sang các loại đồ uống khác, tốt cho sức khỏe hơn. Các nhà sản xuất thông minh cải tiến sản phẩm của họ để phù hợp với nhu cầu mới.

"WHO kêu gọi những nhà hoạch định chính sách cần ra quyết định hành động ngay bây giờ", Tiến sĩ Angela Pratt nói.

Cũng theo đại diện WHO tại Việt Nam, lần đầu tiên Việt Nam áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường - sản phẩm không có lợi cho sức khỏe nên theo kinh nghiệm quốc tế cần chọn để áp thuế với sản phẩm gây hại nhiều nhất, phổ biến nhất, dễ kiểm soát nhất…

Nước giải khát có đường được sản xuất đồng loạt theo dây chuyền, có nhãn mác về biểu thị thành phần dinh dưỡng trong đó có hàm lượng đường, sản lượng được công bố theo quy mô sản xuất/nhập khẩu của doanh nghiệp…

Theo WHO, áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường sẽ là tiền đề để tiếp tục, mở rộng hơn trong giai đoạn tiếp theo với nước giải khát dùng chất tạo ngọt, với các sản phẩm là nguyên liệu dùng để pha chế đồ uống có đường như xi-rô ngô, bột pha trà sữa … Đồng thời, áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường phù hợp hơn với khả năng quản lý của cơ quan thuế hiện nay.

Hiện Dự thảo Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đã đưa nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam vào danh mục chịu thuế, dự kiến khoảng 10%. Bộ Tài chính đã trình lộ trình giãn thời gian áp dụng 8% năm 2027 và 10% từ năm 2028.

Tiến sĩ Angela Pratt đề xuất mức thuế cần đạt 40% mới bảo đảm hạn chế tiêu dùng bảo vệ sức khỏe; và cần có lộ trình tăng thuế phù hợp tránh gây sốc với doanh nghiệp.