Từ tháng 3/1966, Trung ương Đảng quyết định thành lập Khu ủy Trị Thiên Huế và Quân khu trực thuộc Trung ương, tách khỏi Liên khu V, nhằm mở hướng tiến công ở đường 9, thu hút quân cơ động của địch để tiêu diệt, tạo điều kiện cho các chiến trường phát triển, nhất là chiến trường Trị Thiên Huế.

Địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế được đào vào tháng 8/1967, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân ta bước vào giai đoạn khốc liệt.

Thực hiện ý đồ chiến lược của Trung ương, nhằm mở hướng tiến công ở đường 9, tạo điều kiện cho các chiến trường phát triển, nhất là chiến trường Trị Thiên Huế, Khu ủy Trị Thiên Huế đã quyết định đào địa đạo tại khu vực Khe Trái nhằm tạo thế liên hoàn giữa vùng núi, đồng bằng và đô thị, phá thế kìm kẹp, chia rẽ của địch. Đồng thời đặt nơi này làm căn cứ chỉ huy, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho Bộ chỉ huy Quân khu trực tiếp chỉ đạo các mũi tiến công vào thành phố Huế trong dịp Tết Mậu Thân 1968.

Việc đào địa đạo được tiến hành tuyệt đối bí mật, trong điều kiện hết sức khó khăn và nguy hiểm. Lực lượng đào địa đạo phần lớn là người dân tộc thiểu số, cùng một số lực lượng Công an trinh sát... Việc đào địa đạo được tiến hành khẩn trương, dụng cụ thô sơ như cuốc, xẻng, thuổng, rìu rựa... đất đá được bí mật vận chuyển đổ xuống suối để tránh địch phát hiện.

Đồng chí Lê Tư Minh (Tư Minh), Phó Bí thư Khu ủy, Bí thư Thành ủy Huế, Chỉ huy trưởng Mặt trận Huế khi đó là người chỉ đạo đào địa đạo. Sau một thời gian triển khai gấp rút, địa đạo đã được hoàn tất, trở thành “đại bản doanh” trụ sở của Bộ Chỉ huy Quân khu Trị Thiên Huế. Địa đạo là cầu nối triển khai chủ trương chiến lược của Trung ương và thực tế chiến trường. Nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp đã từng sống và chiến đấu ở đây, trực tiếp chỉ huy chiến dịch.

Tại Địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế đã diễn ra nhiều cuộc họp quan trọng, có ý nghĩa quyết định. Đặc biệt, là các cuộc họp vào tháng 8 và tháng 10/1967, Thường vụ Khu ủy và Thành ủy họp để thảo luận, quyết định các phương án Tấn công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968. Tháng 12/1967, Thường vụ Khu ủy họp để quyết định lần cuối cùng toàn bộ kế hoạch tấn công Huế và các hướng phối hợp của các Đoàn 4, 6 và 7.

Sau khi đánh chiếm và giữ vững thành phố Huế 26 ngày đêm, do tương quan lực lượng, ta đã chủ động rút lên chiến khu để bảo đảm an toàn lực lượng. Cuối tháng 2, đầu tháng 3/1968, tại Địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế, Thường vụ Khu ủy họp để đánh giá, sơ kết chiến dịch Huế và Xuân Mậu Thân 1968. Trên cơ sở phân tích những mặt thuận lợi và khó khăn, tháng 5/1968, Bộ Chỉ huy Khu ủy Trị Thiên Huế đã quyết định chuyển lên miền núi A Lưới, tại địa đạo chỉ còn lại lực lượng vũ trang của huyện Hương Trà.

Trải qua thời gian tồn tại, dưới tác động của thiên nhiên, một số cửa địa đạo đã bị vùi lấp. Năm 1997, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh (nay là Bảo tàng Lịch sử) tiến hành khai thông địa đạo và phát hiện một số hiện vật như: Bi đông đựng nước, máy khâu, xoong nồi, nắp bếp... Đây là những hiện vật đặc biệt có giá trị lịch sử, thông qua những hiện vật đã minh chứng cho những ngày hoạt động của cán bộ và chiến sĩ của ta tại đây.

Với những giá trị lịch sử tiêu biểu về cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, giành lại độc lập tự do, ngày 13/2/1996, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã ban hành Quyết định Số 310/QĐ-BT xếp hạng Địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Để bảo tồn và phát huy giá trị di tích Địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế nhằm phục vụ du khách đến tham quan, nghiên cứu, UBND tỉnh đã phê duyệt dự án bảo tồn, phát huy Khu chứng tích, với kinh phí hơn 6 tỷ đồng, gồm các hạng mục: Tu bổ, phục hồi 3 cửa hầm địa đạo theo nguyên trạng bằng bê tông cốt thép; Phục dựng, tôn tạo 1 bếp Hoàng Cầm của Huyện ủy Hương Trà; Phục dựng, tôn tạo 2 hầm cảnh vệ số 1 và số 3 diện tích mỗi hầm khoảng 3m2.

Ngoài ra, dự án tu bổ, tôn tạo cũng xây dựng một số hạng mục mới như hệ thống giao thông hào bao quanh theo nguyên trạng; Xây dựng mới nhà bia tưởng niệm; dựng bia đá tự nhiên nguyên khối, khắc chữ theo nội dung tưởng niệm của di tích; Xây dựng chòi nghỉ dừng chân diện tích khoảng 44m2; Xây dựng mới cầu tàu kích; Lắp cột thủy chí bằng bê tông cốt thép theo tiêu chuẩn; xây dựng đường dẫn lên địa đạo và vào các cửa hầm dài khoảng 472m; Hệ thống PCCC, bể nước ngầm và hệ thống chống sét.

Sau gần 2 năm thi công, công trình tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử cách mạng địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế đã hoàn thành vào tháng 10/2022 và cũng bắt đầu được đưa vào khai thác du lịch, tham quan…

Tại bến đò vào khu địa đạo, khung cảnh rất nên thơ với mặt hồ xanh biếc, rừng phủ kín các ngọn đồi ven hồ, không khí trong lành mát mẻ. Người dân địa phương cho biết, nơi này còn là điểm vui chơi, check-in cuối tuần của nhiều bạn trẻ từ Thành phố Huế và các địa phương lân cận.

Tuy nhiên, dịch vụ du lịch ở đây chưa thực sự phát triển bởi hệ thống hạ tầng giao thông vẫn đang hoàn thiện. Đặc biệt là chưa hình thành dịch vụ chở đò chuyên nghiệp để phục vụ du khách. Các tour đến địa đạo thường là khách du lịch đi theo đoàn, có đặt các dịch vụ trước. Còn đối với các nhóm khách lẻ hoặc tham quan đột xuất thì chưa có có dịch vụ sẵn, ngoại trừ một nhà hàng nổi phục vụ ăn uống tại bến đò.

Ông Trần Việt Tuấn, Chủ tịch xã Hương Bình cho biết, hiện nay xã đang rất mong muốn thu hút các nhà đầu tư vào để đầu tư phát triển các dịch vụ nghỉ dưỡng, ẩm thực, vui chơi giải trí, vận chuyển… để khách du lịch có thêm nhiều tiện ích hơn khi đến với cụm du lịch thiên nhiên – lịch sử cách mạng hồ thủy điện Hương Điền – địa đạo Khu ủy Trị Thiên.

Một trong những dự định của Hương Bình là xây dựng chuỗi du lịch cộng đồng kết nối địa đạo Khu ủy Trị Thiên, hồ thủy điện Hương Điền với các điểm du lịch cộng đồng của của các xã Bình Tiến, Bình Thành để góp phần quảng bá và thu hút đông đảo du khách hơn, giúp cho Hương Bình được biết đến nhiều hơn, đặc biệt là địa chỉ đỏ địa đạo.